MADEN
Maden kavramı eğitim hayatımız boyunca bize bir zenginlik olarak anlatıldı. Hele ki Bor ile başlayan ismini dahi yeni duyduğumuz ve trilyonlarca dolar değerinde olduğu iddia edilen efsane madenlerle devam etti. Halen de çeşitli yayın organlarında ülkemiz üzerine oynanan dış güçlerin oyunlarına bahane olarak kullanılıyor, yersen.
Yıllardır ülkenin en büyük sorunu petrol ve doğalgaz. Burnumuzun dibindeki ülkelerin zengin yataklara sahip olduğu ve hatta bu sebeple emperyal devletlerin savaş alanları olarak sürdüregelinen bir ortamda bizim ülkemizde olmadığını söyleyerek acaba kendimizi hedef yapmamak için bilerek mi yapıyoruz bilemedim.
Kanunu Var
Halen yürürlükte olan 3213 sayılı Maden Kanunu’nun 1. maddesi “Bu Kanun madenlerin milli menfaatlere uygun olarak aranması, işletilmesi, üzerinde hak sahibi olunması ve terk edilmesi ile ilgili esas ve usulleri düzenler.” şeklindedir. Bu ilk maddeyi okuduğumda dikkatim çeken en önemli detay yapılacak bu maden işinin en önce milli menfaatlere uygun olmasının gerektiği idi. Bu önemli belirtmenin ne hikmetse kanuna 14.02.2019 tarihinde eklenmiş olması ise tamamen kafa karıştırıcı ve acaba geçmişte neler oldu? 2019 a kadar yapılan madencilik faaliyetlerinin ne kadarının milli menfaatlere uygun olmadığı tespit edildi de bu hüküm eklendi diye düşünmeden edilemiyor.
Tamam bu madde iyi ki eklenmiş hiç olmazsa bundan sonra ülke menfaatlerine göre karar verilecek ne güzel diye düşünebilirsiniz ama durum maalesef tam da öyle görünmüyor. Bir kere bu menfaat kelimesi kanunun başka hiç bir yerine eklenmemiş, bu cümlenin açılımı yapılmamış ve ne yapılacağı tam olarak belli değil. Yani şöyle bir düşünün bir madencilik faaliyeti için yapılan başvuruyu inceleyen raportör milli menfaate uygun olup olmadığına nasıl karar verecek, bu derece büyük ve aynı zamanda subjektif bir kavram nasıl ölçülecek? Ülke menfaatleri konusunda her kesimin farklı ve birbirine uymayan düşüncelere sahip olduğunu hepimiz yaşıyor ve görüyoruz.
Dünya olarak zaten uzun bir süre önce başlamış olan küresel değişimin ivmelenmeye başladığı bir döneme geçildiğinin işaretlerini her yaz mevsiminde kaybettiğimiz ormanlar vasıtası ile görüyoruz. Geçen yaz özellikle Ege ve Akdenizde yaşanan yangınlar ile büyük bir şok yaşadık ve türlü türlü tartışmalar ile geçti gitti. Seneye daha kötüsü beklenebilir ama buna ilişkin devletin ilgili kurumları bir önceki seneye göre daha radikal ve hızlı bir hazırlık yapıyorlar mı bilemiyorum. Ama sözün özü şu ki yeşil dokuyu kaybediyoruz ve bu doku geri dönülmez en önemli eşiklerden sadece birisi.
Menfaat
Şimdi durum bu iken orman alanlarında maden aramak için yapılan kesim, yıkım ve kimyasal zehirlenme sizce gerçekten milli menfaat kriterine uygun mu? Gelinen zamana ve Paris İklim Anlaşmasına nihayet imza atan bir ülke olarak sadece madencilikte değil yapılacak tüm kanun ve yönetmeliklerde yapılacak düzenlemelerin bilimsel veriler ışığında çok açık ve net olarak belirlenecek milli menfaat kriterlerine uygun yapılması acil ve en önemli elzemdir. Hatta bu menfaatleri Dünya ölçeğinde değerlendirmenin de vakti gelmiş ve geçmektedir.
Konumuz madenler olduğundan hiç olmazsa hali hazırda kanunda yazan ve gruplara ayrılan madenleri burada herkese hatırlatmak isterim;
I. Grup madenler
a) İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunan kum ve çakıl.
b) Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ile çimento ve seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaçlar.
II. Grup madenler
a) Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardan agrega, hazır beton ve asfalt yapılarak kullanılan kayaçlar.
b) Mermer, Traverten, Granit, Andezit, Bazalt gibi blok olarak üretilen taşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşlar.
c) Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardan entegre çimento, kireç ve kalsit öğütme tesisinde kullanılan kayaçlar.
III. Grup madenler
Deniz, göl, kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde bulunan tuzlar, karbondioksit (CO2) gazı (jeotermal, doğal gaz ve petrollü alanlar hariç) Hidrojen Sülfür (7/3/1954 tarihli ve 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla).
IV. Grup madenler
a) Kaolen, Dikit, Nakrit, Halloysit, Endellit, Anaksit, Bentonit, Montmorillonit, Baydilit, Nontronit, Saponit, Hektorit, İllit, Vermikülit, Allofan, İmalogit, Klorit, Sepiyolit, Paligorskit (Atapuljit), Loglinit ve bunların karışımı killer, Refrakter killer, Jips, Anhidrit, Alünit (Şap), Halit, Sodyum, Potasyum, Lityum, Kalsiyum, Magnezyum, Klor, Nitrat, İyot, Flor, Brom ve diğer tuzlar, Bor tuzları (Kolemanit, Uleksit, Borasit, Tinkal, Pandermit veya bünyesinde en az %10 B2O3 içeren diğer Bor mineralleri), Stronsiyum tuzları (Selestin, Stronsiyanit), Barit, Vollastonit, Talk, Steattit, Pirofillit, Diatomit, Olivin, Dunit, Sillimanit, Andaluzit, Dumortiorit, Disten (Kyanit), Fosfat, Apatit, Asbest (Amyant), Manyezit, Huntit, Tabiî Soda mineralleri (Trona, Nakolit, Davsonit), Zeolit, Pomza, Pekştayn, Perlit, Obsidyen, Grafit, Kükürt, Flüorit, Kriyolit, Zımpara Taşı, Korundum, Diyasporit, Kuvars, Kuvarsit ve bileşiminde en az %80 SiO2 ihtiva eden Kuvars kumu, Feldispat (Feldispat ve Feldispatoid grubu mineraller), Mika (Biyotit, Muskovit, Serisit, Lepidolit, Flogopit), Nefelinli Siyenit, Kalsedon (Sileks, Çört).
b) Turba, Linyit, Taşkömürü, Antrasit, Asfaltit, Bitümlü Şist, Bitümlü Şeyl, Kokolit ve Sapropel (Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla).
c) Altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Civa, Antimuan, Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, Şelit), Kobalt, Nikel, Kadmiyum, Bizmut, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum (Boksit, Gipsit, Böhmit), Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri (Bastnazit, Monazit, Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum, Rubidyum, Berilyum, İndiyum, Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum, Niobyum, Tantalyum, Selenyum, Telluryum, Renyum. Uranyum, Toryum, Radyum gibi elementleri içeren radyoaktif mineraller ve diğer radyoaktif maddeler.
V. Grup madenler
Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, Morganit, Akuvamarin, Heliodor, Aleksandirit, Agat, Oniks, Sardoniks, Jasp, Karnolin, Heliotrop, Kantaşı, Krizopras, Opal (İrize Opal, Kırmızı Opal, Siyah Opal, Ağaç Opal), Kuvars kristalleri (Ametist, Sitrin, Neceftaşı (Dağ kristali), Dumanlı Kuvars, Kedigözü, Avanturin, Venüstaşı, Gül Kuvars), Turmalin (Rubellit, Vardelit, İndigolit), Topaz, Aytaşı, Turkuaz (Firuze), Spodümen, Kehribar, Lazurit (Lapislazuli), Oltutaşı, Diopsit, Amozonit, Lületaşı, Labrodorit, Epidot (Zeosit, Tanzonit), Spinel, Jadeit, Yeşim veya Jad, Rodonit, Rodokrozit, Granat Minarelleri (Spesartin, Grosüllar Hessanit, Dermontoit, Uvarovit, Pirop, Almandin), Diaspor Kristalleri, Kemererit.
VI. Bu gruplarda yer alan madenlerin özellikleri ile bu maddede yer almayan bir madenin grubunun tespitine ait esas ve usuller Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Bu Kanuna göre verilen ruhsatlar başka amaçla kullanılmaz.
enerji ve tabii kaynaklar bakanlığı
