SEÇME VE SEÇİLME

Yıl olmuş 2021 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 1948 yılında yayınlanmış ve bu Dünya’ya gözlerini açan her bir insanın olmazsa olmaz asgari haklarını düzenlemiş iken aşağıda Wikipedia’dan aldığım kadınlara seçme ve seçilme haklarıyla ilgili tarihi kronolojik listeye bakınca insanın ağzı açık kalıyor.

Kadın ve Erkek = İnsan

Kadın ya da erkek bu Dünya’nın bir parçası olan insanların üstünlük ve hakim olma saplantısının erkekler tarafından kullanılmasıyla çok uzun yıllar boyunca cins, ırk ve sınıf ayrılığı bitirilememiş ve hala da kısmen devam etmektedir. Atatürk ile demokratik bir düzene geçen ülkemizde bu hakların bir an evvel verildiği kabul görse de bir çok Dünya ülkesinden hem geride hem de önde olduğumuz bir gerçektir.

1718
İsveç: Şehir loncalarının vergi ödeyen kadın üyeleri yerel şehir seçimlerinde (1758’e kadar) ve ulusal seçimlerde (1772’ye kadar) oy kullanabiliyordu. 1734 yılından itibaren ise hukuki çoğunluktan mülk sahibi olan ve vergi ödeyen kadınlara yerel seçimlerde oy kullanma hakkı getirildi. (Bu hak kaldırılmamıştır.)
1755
Korsika: 1769’da Fransız işgali sonrasında kaldırıldı.
1756
ABD’nin Massachusetts Eyaleti’nin Uxbridge şehrinde Lydia Taft’ın şehir toplantısında oy kullanmasına izin verildi. (1776 yılına kadar İngiltere’ye bağlıydı.)
1776
New Jersey (Eyalet): 1807 yılında kaldırıldı.

1838
Pitcairn Adaları
1853 yılında o dönemki adıyla Yeni Granada Cumhuriyeti’nin (Kolombiya) Velez Bölgesi’nde kadın ve erkeklere genel oy hakkı tanındı. Ancak Yüce Mahkeme bu düzenlemenin kadınlara ilişkin kısmını iptal etti.
1856
Norfolk Adası
1861
Güney Avustralya: Toprak sahibi kadınlar yerel seçimlerde oy kullanabiliyordu. Genel oy hakkı 1894 yılında tanındı.
1862
İsveç: Kadınlar ödedikleri vergiye göre yerel seçimlerde oy kullanabiliyordu. Genel oy hakkı 1919 yılında tanınmıştır ve 1921 seçimlerinde uygulanmaya başlanmıştır.
1863
Rusya Finlandiya Grandüklüğü ( Rus İmparatorluğu): Kırsal bölgede vergi ödeyen kadınlar belediye seçimlerinde oy kullanabiliyordu. 1872 yılında şehirde yaşayan kadınlara bu hak tanınmıştır.
1864

Wyoming Eyalet Meclis Binası önünde bulunan Esther Hobart Morris heykeli.
Avustralya’nın Victoria kolonisi: 1863 tarihli Seçim Kanunu ile kadınlara, kanunda yapılan bir hata ile, seçim hakkı tanındı ve kadınlar bir sonraki yıl seçimlerde oy kullandı. 1865 yılında kanun değiştirilerek kadınların oy hakkı kaldırıldı.
Bohemya: Vergi ödeyen kadınlar ile öğrenilen meslekleri icra eden kadınların oy hakkı bulunmaktaydı. Ancak oylarını vekil aracılığıyla kullanıyorlardı. 1864 yılında yasama meclisi seçimlerinde kadınlar oy kullanmıştır.
1869
Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı: Emlak vergisi mükellefi bekar kadınlar yerel seçimlerde Belediye Seçimleri Kanunu (Municipal Franchise Act) gereğince oy kullanabiliyordu.(Genel seçimlerde kısmen oy kullanma hakkı 1918’de, genel oy hakkı ise 1928 yılında tanınmıştır.)
Amerika Birleşik Devletleri’nin Wyoming Bölgesi: kadınların genel oy hakkı bulunmaktaydı.
1870
Amerika Birleşik Devletleri’nin Utah Bölgesi: 1887 yılında Edmunds-Tucker Kanunu ile kaldırılmıştır.
New York Şehri, 10 Mayıs 1872: Eşit Haklar Partisi (Equal Rights Party) Victoria C. Woodhull’ı başkanlık seçimlerinde aday göstermiştir.
1881
Man Adası: Önce kadın mülk sahiplerine, birkaç yıl sonra ise kadın ev sahiplerine oy hakkı tanınmıştır.
1884
Kanada’nın Ontario Bölgesi: Dul ya da hiç evlenmemiş kadınlar yerel seçimlerde oy kullanabiliyordu. Daha sonra ülkenin diğer bölgelerinde de bu hak geçerli olmuştur.
1888
ABD: Dul ya da hiç evlenmemiş kadınlara oy hakkı tanınması için anayasa değişikliği teklif edilmiştir.
1889
Franceville bölgesi: Kadınlara genel oy hakkı tanınmıştır.
1893

Kate Sheppard National Memorial, Christchurch, New Zealand
Yeni Zelanda: Meclis seçimlerinde kadınların oy hakkı bulunmaktaydı. Seçilme hakkı ise 1919 yılında tanınmıştır.
Cook Adaları: Kadınların genel oy hakkı bulunmaktaydı.
Colorado (ABD): Çoğunluk oyu ile kadınlara seçme hakkı tanıyan ilk eyalettir.
1894
Güney Avustralya kolonisi: Tüm kadınlara genel oy hakkı tanıyan ilk kolonidir. (1861 yılında sadece mülk sahibi olan kadınlar yerel seçimlerde oy kullanabiliyordu.) Kadınlara seçilme hakkı veren ilk yer de Güney Avustralya’dır. (1895 yılında)
Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı: Yerel Yönetimler Kanunu ile bekar kadınlara yerel seçimlerde oy hakkı getirilmiş ve bazı evli kadınlara da oy hakkı tanınmıştır.
1896
* Utah (ABD): Eyalet statüsünü yeniden kazandıktan sonra kadınlara oy hakkı tanımıştır.
* Idaho (ABD)
1899
Batı Avustralya kolonisi
20. yüzyıl
1901
Güney Avustralya (Avustralya eyaleti): Avustralya’nın ilk federal seçiminde kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
Batı Avustralya (Avustralya eyaleti): Avustralya’nın ilk federal seçiminde kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
1902
Avustralya: Avustralya Anayasası ile Avustralya Parlamentosu aksi şekilde karar almadığı sürece her vatandaşa eyaletlerdeki alt meclislerin seçiminde oy kullanma hakkı getirildi. Güney ve Batı Avustralya’da yaşayan kadınlar 1901 seçimlerinden beri oy kullanma hakkına sahiplerdi. Birinci Parlamento döneminde, Aborijin olmayan kadınlara ülke çapında genel oy hakkı tanındı. 1902 tarihli Commonwealth Seçim Kanunu, Aborijin kadınların federal seçimlerdeki oy hakkını “Avustralya’nın Aborijin yerlileri, Anayasa’nın 41. maddesinde belirtilmediği sürece seçmen listesinde yer alamazlar.” maddesi ile kaldırmıştır. Böylece 1901 seçimlerinde Güney Avustralya’da oy kullanabilen Aborijin kadınların oy hakkı ortadan kaldırılmıştır.
New South Wale (Avustralya eyaleti): Sadece beyaz kadınlar oy kullanabiliyordu.
1903
Tazmanya (Avustralya eyaleti): Sadece beyaz kadınlar oy kullanabiliyordu.
Avustralya: İkinci federal seçimlerde ülke genelinde kadınlara oy hakkı tanıyan ilk bağımsız ülke olmuştur.
1905
Letonya
Queensland (Avustralya eyaleti): Yerli olmayan kadınlar oy kullanabiliyordu.

Dünyanın ilk kadın parlamento üyeleri 1907 yılında Finlandiya’da seçilmiştir.
1906
Rusya Finlandiya Grandüklüğü (Rus İmparatorluğu Rusya İmparatorluğu): Kadınlara oy hakkı tanıyan ilk Avrupa ülkesidir. Bir sonraki yıl yapılan seçimlerde dünyanın ilk kadın parlamento üyeleri seçilmiştir.
New Hebrides: Franceville’de olduğu gibi yerel seçimlerde kadınlara oy hakkı ve yerel konseylerde seçimle görev alma imkânı tanınmıştır. (Yerli kadınlara bu hak tanınmamıştır.)

Victoria’da kadınlara oy hakkı tartışmaları 1887 tarihinde Melbourne Punch karikatürü ile hicvedilmiştir.
1908
Danimarka: Sadece yerel seçimlerde kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
Victoria (Avustralya eyaleti): Sadece beyaz kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
1910
Washington (ABD)
1911
California (ABD)
Arjantin: Julieta Lanteri, oy hakkı için dava açmış ve kazanmıştır.
1912
Oregon (ABD)
Kansas (ABD)
Arizona (ABD)
1913
Alaska (ABD)
Norveç
1914
Montana (ABD)
Nevada (ABD)
1915

Empire State Kampanyası döneminde Puck dergisinde yayımlanan harita. New York Eyaleti Anayasası’nda değişiklik yapılarak kadınlara oy hakkı tanınmasını öngören kampanya 1915 yılındaki referandumda başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Danimarka
İzlanda
1916
Manitoba (Kanada bölgesi)
Saskatchewan (Kanada bölgesi)
Alberta (Kanada bölgesi)
1917
New York (ABD)
Azerbaycan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti
Ermenistan
Belarus Halk Cumhuriyeti
Estonya
Letonya (bağımsız ülke olarak)
Litvanya
British Columbia (Kanada bölgesi)
Ontario (Kanada bölgesi)
Kanada: Savaş nedeniyle dul kalan, deniz aşırı bölgelerde hizmet veren ve ailesi deniz aşırı ülkelerde olan kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
Rusya Rusya Cumhuriyeti
Ukrayna Halk Cumhuriyeti
Uruguay: Anayasasında yer almıştır.
Kok Bayraq.svg Kırım Halk Cumhuriyeti
1918
Michigan (ABD)
South Dakota (ABD)
Oklahoma (ABD)
Avusturya
Azerbaycan
Kanada: 21 yaşından büyük, annesi yabancı olmayan ve bölgelere göre belirlenen kıstasları taşıyan kadınlar oy kullanabiliyordu.
Nova Scotia (Kanada bölgesi)
Almanya
Moldova (Sovyetler Birliği)
İkinci Polonya Cumhuriyeti
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (Sovyetler Birliği)
Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Sovyetler Birliği)
Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı: 30 yaşından büyük ve belirli kriterleri sağlayan kadınlar oy kullanabiliyordu. Erkekler ise Birinci Dünya Savaşı’na katılmış ise 19, diğer hallerde ise 21 yaşında oy kullanabiliyordu.
1919
Belçika: Yerel seçimlerde kadınlar oy kullanabiliyordu.
Gürcistan
Macaristan(1945 yılında genel oy hakkı tanınmıştır.)
Lüksemburg
Hollanda (Seçilme hakkı 1917’de tanınmıştı.)
Yeni Zelanda (Kadınlar parlamento seçimlerinde aday olabiliyorlardı.)
New Brunswick (Kanada bölgesi) (Seçilme hakkı 1934 yılında güvence altına alınmıştır.)
Minnesota (ABD)
Güney Rodezya (İngiliz kolonisi): Kadınlara parlamento seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.
1920
Arnavutluk
Çekoslovakya
ABD: Tüm eyaletlerdeki kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
1921
İsveç
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Sovyetler Birliği)
1922
Bağımsız İrlanda Cumhuriyeti: Bağımsız olduktan sonra herkese genel oy hakkı tanınmıştır.
Prens Edward Adası (Kanada bölgesi)
Yucatan (Meksika eyaleti): Bölgesel seçimler ile kongre seçimlerinde kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
1924
Ekvador: Matilde Hidalgo de Prócel oy hakkı için dava açmış ve kazanmıştır.
İspanya: Bekar ve dul kadınlar yerel seçimlerde oy kullanabiliyordu.
Moğolistan: Bu yıla kadar seçim sistemi mevcut değildi.
Saint Lucia
Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Sovyetler Birliği)
Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Sovyetler Birliği)
1925
İtalya: Kadınlar sadece yerel seçimlerde oy kullanabiliyordu.
Newfoundland Dominyonu: 25 yaşından büyük kadınlar oy kullanabiliyordu. Erkeklerde ise bu yaş 21’di.
1927
Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Sovyetler Birliği)
Uruguay: Cerro Chato plebisitinde kadınlar oy kullanmıştır.
1928
Birleşik Krallık: Kadınlar ile erkeklere 1928 tarihli Halkın Temsili Kanunu ile eşit oy hakkı tanınmıştır.
1929
Romanya: Bazı sınırlamalar olmakla birlikte kadınlar yerel seçimlerde oy kullanabiliyordu.
Porto Riko: kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
Ekvador: Anayasada kadınların oy hakkı yer almıştır.
1930
Güney Afrika (Women’s Enfranchisement Act, 1930): Sadece beyaz kadınlara oy kullanma hakkı tanınmıştır.
Türkiye: Kadınlara yerel seçimlerde oy kullanma hakkı tanınmıştır.
1931
Seylan
Şili: Taşınmaz sahibi kadınlara 320 numaralı yasama kararı gereğince yerel seçimlerde oy kullanma hakkı tanındı.
Portekiz: Eğitim seviyesine göre kadınlara oy kullanma hakkı tanındı.
İspanya: Kadınlara genel oy hakkı tanındı.
1932

Brezilya’da ilk seçmenler, Rio Grande do Norte, 1928.
Brezilya
Maldivler
Tayland
1934
Şili. Kadınlara yerel seçimlerde oy kullanma hakkı tanınmıştır.
Küba
Portekiz: Kadınların oy kullanma hakkı genişletildi.
Tabasco (Meksika eyaleti): Kadınlara yerel seçimlerde ve kongre seçimlerinde oy kullanma hakkı tanınmıştır.
Türkiye: Kadınlara genel seçimlerde oy kullanma hakkı tanınmıştır.
1935
Britanya Hindistanı
Burma: kadınlara oy kullanma hakkı tanınmıştır.
1937
Hollanda Doğu Hint Adaları: Sadece Avrupalı kadınlara oy kullanma hakkı tanınmıştır.
Filipinler
1938
Bolivya
Bulgaristan: Sadece çocuk sahibi olan kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Sovyetler Birliği)
1939
El Salvador: Okur yazar olma ve belirli bir yaş sınırı ile kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
Romanya: Belirli sınırlamalarla birlikte herkese genel oy hakkı tanınmıştır. Sınırlamalar daha çok kadınlara yönelik olmuştur.
1940
Quebec (Kanada bölgesi)
1941
Hollanda Doğu Hint Adaları: Sadece Avrupalı kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
Panama: Bazı sınırlamalar ile kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
1942
Dominik Cumhuriyeti
1944
Bermuda: Mülk sahibi kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
Bulgaristan
Jamaika
1945
Fransa
Hollanda Doğu Hint Adaları:
Guatemala: Sadece okuma yazma bilen kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
İtalya
Japonya
Senegal
Fransa Fransız Togoland
Yugoslavya
1946
Kamerun
Fransa Fransız Somaliland
Kenya
Kuzey Kore
Liberya: Sadece Amerikan kökenli kadınlara oy hakkı tanınmıştır. Yerli kadın ve erkeklere 1951 yılında seçme hakkı tanınmıştır.
Birleşik Krallık Filistin Mandası
Portekiz: Oy hakkı genişletilmiştir.
Romanya
Venezuela
Vietnam
1947
Arjantin
Çin (Bazı sınırlamalar ile birlikte Tayvan da dahildir.)
Malta
Meksika: Kadınlara sadece yerel seçimlerde oy hakkı tanınmıştır.
Nepal
Pakistan
Singapur
1948
Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin 21. maddesini kabul etti.
Belçika
İsrail (ülkenin kuruluşu ile birlikte)
Güney Kore
Nijer
Hollanda Dutch Surinam
1949
Şili: Kadınlara tüm seçimlerde oy hakkı tanınmıştır.
Hollanda Antilleri
Çin
Kosta Rika
Suriye
1950
Barbados
El Salvador (Bütün sınırlamalar kaldırıldı.)
Haiti
Hindistan
1951
Antigua ve Barbuda
Dominika
Grenada
Nepal
Saint Christopher-Nevis-Anguilla
Saint Vincent ve Grenadinler
1952
Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler Kadınların Siyasi Haklarına Dair Sözleşme’yi kabul etti.
Bolivya
Fildişi Sahili
Yunanistan
Lübnan (Eğitim şartı vardı.)
1953
Bhutan
Britanya Guyanası
Meksika: Genel seçimlerde tüm kadınlara oy hakkı getirildi.
1954
Britanya Hondurası
Altın Sahili
1955
Kamboçya
Etiyopya
Honduras
Nikaragua
Peru
1956
Dahomey
Komorlar
Mısır
Gabon
Mali
Mauritius
Pakistan: Ülke çapında tüm kadınlara oy hakkı getirildi. Daha önce sadece okuma yazma bilen kadınlar oy kullanabiliyordu.
Britanya Somalisi
1957
Kolombiya (Anayasa gereği)
Malaya
Güney Rodezya
Lübnan (Ülke çapında)
1958
Yukarı Volta
Çad
Gine
Laos
Nijerya (Güney)
1959
Brunei
Vaud (İsviçre kantonu)
Neuchâtel (İsviçre kantonu)
Madagaskar
San Marino
Tanganyika
Tunus
1960
Kıbrıs Cumhuriyeti
Gambiya
Cenevre (İsviçre kantonu)
Tonga
1961
Burundi
Moritanya
Malavi
Paraguay
Ruanda
Sierra Leone
1962
Cezayir
Avustralya: Aborijin kadın ve erkeklere oy hakkı tanınmıştır.
Brunei (İptal edildi.) (Erkekler dahil)
Monako
Uganda
Kuzey Rodezya
1963
Kongo Cumhuriyeti
Ekvator Ginesi
Fiji
İran (Referandum ile)
Kenya
Fas
1964
Bahamalar
Libya
Papua Yeni Gine (Papua Bölgesi ve Yeni Gine Bölgesi)
Sudan
1965
Afganistan
Botsvana
Lesotho
Guatemala (Tüm sınırlamalar kaldırıldı.)
1966
Basel-Stadt (İsviçre kantonu)
1967
Kongo DC
Ekvador: kadınların oy hakkı erkeklerde olduğu gibi temel hak haline getirildi.
Kiribati
Tuvalu
Güney Yemen
1968
Basel-Landschaft (İsviçre kantonu)
Bermuda (Genel oy)
Nauru
Portekiz (Birkaç hak sadece erkeklere ayrıldı.)
1970
Andorra
Kuzey Yemen
1971
İsviçre (federal düzeyde)
1972
Bangladeş (Kuruluşunda tanındı.)
1973
Bahreyn (2002 yılına dek Bahreyn’de seçim yapılmadı.)
1974
Ürdün
Solomon Adaları
1975
Angola
Yeşil Burun Adaları
Mozambik
São Tomé ve Príncipe
Vanuatu
1976
Endonezya Doğu Timur Bölgesi
Portekiz (Karanfil Devrimi ile tüm sınırlamalar kaldırılmıştır.)
1977
Gine-Bissau
1978
Marshall Adaları
Mikronezya Federal Devletleri
Nijerya (Kuzey)
Palau
1980
Irak
1984
Lihtenştayn
1985
Kuveyt (ilk defa)
1986
Orta Afrika Cumhuriyeti
1989
Namibya
1990
Samoa
Appenzell Innerrhoden (İsviçre Kantonu): İsviçre Federal Yüksek Mahkemesi kararı ile kadınlara oy hakkı tanınmıştır.
1996
Afganistan (Taliban tarafından kaldırıldı.)
1999
Katar
Kuveyt (Kaldırıldı.)
2001
Afganistan (Taliban’ın gücünü yitirmesi sonrasında geri getirildi.)
2003
Umman
2005
Kuveyt (yeniden getirildi.)
2006
Birleşik Arap Emirlikleri (UAE) (kadın ve erkekler için sınırlı oy hakkı)
2015
Suudi Arabistan: Yerel seçimlerde seçilme hakkı ile birlikte getirildi.

Kadınlar da erkekler de bu Dünya’da birlikte ve eşit olarak yaşama haklarına sahiptirler.

vikipedi