KINA
Kına; özellikle Asya, Orta Doğu ve Afrika bölgelerinde geleneksel olarak kullanılan, lawsonia-inermis adı verilen çiçekli bir bitkiden elde edilen doğal bir boya maddesidir. Yüzyıllardır hem estetik amaçlarla hem de tıbbi ve kültürel ritüellerde önemli bir yere sahiptir. Kına gecesi bizim coğrafyamızın her metrekaresinde uygulanan bir evlilik geleneğidir.
Kına Nasıl Elde Edilir?
Lawsonia inermis bitkisinin yapraklarının kurutulup öğütülmesiyle elde edilir. Bu süreç şu adımları içerir:
Yaprak Toplama: Kınanın renk verici bileşeni olan “lawsone” maddesinin en yoğun olduğu dönemde, genellikle bitkinin 1-2 yaşında olduğu ve yeni filizlendiği zamanda Lawsonia inermis bitkisinin yaprakları toplanır.
Kurutma: Toplanan yapraklar güneşte veya gölgede kurutulur. Bu, yapraklardaki nemin buharlaşmasını sağlar ve kına tozunun daha yoğun bir renk vermesine yardımcı olur.
Öğütme: Kuruyan yapraklar ince bir toz haline getirilir. Bu toz, kına olarak bilinen üründür.
Hazırlama: Kullanım öncesinde kına tozu, su, limon suyu veya çay gibi asidik bir sıvı ile karıştırılarak macun kıvamında bir hamur haline getirilir. Bu hamur, cilt veya saç gibi yüzeylere uygulanarak renk verme özelliğini gösterir.
Kına Nerelerde Kullanılır?
Kına, geniş bir kullanım alanına sahiptir ve estetik, tıbbi ve kültürel birçok amaçla kullanılır:
Süsleme ve Geçici Dövme: Kına, özellikle Hint kınası olarak bilinen uygulamalarla el, ayak ve diğer vücut bölgelerine karmaşık desenler çizilerek geçici dövme ve süsleme amacıyla kullanılır. Düğünler ve özel törenler gibi etkinliklerde yaygın bir gelenektir.
Saç Boyama ve Bakımı: Kına, doğal ve kimyasal içermeyen bir saç boyası olarak tercih edilir. Saça kızıl-turuncu tonlarında bir renk verir ve aynı zamanda saç köklerini besler, saç dökülmesini azaltmaya yardımcı olur, kepeği önler ve saça parlaklık kazandırır. Özellikle yağlı saçlar için yağ dengeleyici özelliği de vardır.
Tıbbi ve Terapötik Kullanım: Geleneksel tıpta kınanın birçok faydası olduğuna inanılır.
Cilt Sağlığı: Doğal antiseptik ve antibakteriyel özelliklere sahiptir. Küçük yaraların enfeksiyon kapmasını önlemeye, yanıkların tedavisinde cildi serinletmeye, kaşıntıyı ve tahrişi azaltmaya yardımcı olabilir. (özellikle egzama gibi durumlarda) Ayaktaki mantarları temizleme ve ayak kokusunu giderme konusunda da etkilidir.
Ağrı Kesici: Ağrıyan bölgelere uygulandığında ağrının hafiflemesine yardımcı olabilir.
Diğer Faydaları: Verem ilerlemesini durdurduğu, antiviral, antimikrobiyal, antifungal, yara iyileştirici, ateş düşürücü, iltihap önleyici özelliklere sahip olduğu bilinmektedir. Ayrıca karaciğeri koruyucu etkisi olduğu ve sarılıkta kullanılabileceği düşünülmektedir. Bağışıklık sistemini destekleyici etkileri de olduğu belirtilir.
Kültürel Ritüeller ve Gelenekler: Birçok kültürde kına, gelin kınası gecesi gibi özel törenlerin, askere uğurlama, sünnet ve dini bayramlar gibi geleneklerin önemli bir parçasıdır. Kınanın nazarı bozduğuna, kötülüğü uzak tuttuğuna ve kutsama sembolü olduğuna inanılır.
Tekstil ve Deri Boyama: Antik çağlardan beri ipek, yün ve deri gibi malzemeleri boyamak için de kullanılmıştır.
Kına, doğal ve çok yönlü bir bitki ürünü olup, hem güzellik hem de sağlık alanında yüzyıllardır süregelen bir mirasa sahiptir.
Kına, özellikle estetik, kültürel ve bazen de tıbbi amaçlarla vücudun çeşitli bölgelerine uygulanır. En yaygın yakıldığı (uygulandığı) yerler şunlardır: Eller ve Ayaklar: Burası kınanın en sık kullanıldığı yerdir. Özellikle Hint kınası (mehndi) sanatında, ellerin avuç içi ve sırtı ile ayakların tabanları ve üst kısımlarına karmaşık ve detaylı desenler çizilir. Düğünler, bayramlar ve özel kutlamalar gibi etkinliklerde estetik bir süsleme olarak kullanılır.
Saç: Kına, saçları doğal yollarla boyamak ve beslemek için kullanılır. Saça kızıl-turuncu tonlarında bir renk verirken, aynı zamanda saç tellerini güçlendirir, parlaklık kazandırır ve kepek gibi sorunlara karşı yardımcı olabilir.
Tırnaklar: Geleneksel olarak, tırnaklara da kına yakılarak onlara doğal bir renk verilir ve tırnakların güçlenmesine yardımcı olduğuna inanılır.
Popüler kültürde biraz argo biraz da hiciv olarak vücudumuzdaki diğer bazı yerlere de kına yakılması temennisinde(!) bulunulmaktadır. Renginin kızıla çalan bir kahverengi olduğu düşünülünce ve uzun süre de kalıcı olması sebebiyle günlük hayatta biraz eskimeye yüz tutan bu gelenek her yörede farklı anlamlar da içerebilmektedir. Mecazi olarak “kına yakmak” deyimi beklenilen bir işin sonucunu kabul etmek iyi veya kötü bitirmek gibi bir şey. Söyleyen açısından olumsuz bir bitiriş olsa da söylenen açısından pek de hoş karşılanmayabilir. O yüzden kına yakmak hep mutlu günlerin geleneklerinden olsun.