YEREL SEÇİM
Türkiye Cumhuriyeti 1923 yılında kurulmasının ardından 1946 yılına kadar Cumhuriyet Halk Partisi‘nin iktidarda olduğu tek parti rejimiyle yönetildi. İlk çok partili yerel seçim 1930’da yapıldı. 1934, 1938 ve 1942 yıllarında yapılan 3 yerel seçim de tek partili dönemde yapılan yerel seçimler olarak kayıtlara geçti. Bu seçimler çok partili olmadığına göre sadece adaylar arasında bir ön seçim gibi yapılmış olabilirler. II. Dünya Savaşı sonrasında çok partili siyasal hayata geçildi. 1946 ve 1950 ve 1955 yıllarında yapılan yerel seçimlerden sonra 1960 Askeri Darbesi nedeniyle demokratik hayat sekteye uğradı. 1961 Anayasası‘nın kabulüyle birlikte yerel yönetimlere dair seçim mevzuatı değişti. Değişiklik uyarınca, belediye başkanları halk tarafından doğrudan seçilmeye başladı. 1963 yılındaki belediye başkanlığı seçimleri ilk kez tek dereceli yapıldıktan sonra 1968, 1973 ve 1977 yıllarında da yerel seçimler yapıldı. 1980 Askeri Darbesi nedeniyle tekrar kesintiye uğrayan yerel seçimler 1984, 1989, 1994, 1999, 2004, 2009, 2014 ve 2019 yıllarında düzenli olarak yapılmaya devam etti. Kaynak: wikipedia
1930 Türkiye iki partili ilk yerel seçimleri
1930 Eylül ve Ekim aylarında gerçekleştirilen Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki ilk çok partili seçim sayılabilir. Belediyeler Yasası’nın 4 Nisan 1930 tarihinde yürürlüğe girmesinin ardından yapılan seçime Cumhuriyet Halk Fırkası ve yeni kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası katıldı. Bu seçimlerde belediye başkanları, belediye meclis üyeleri arasından ve meclis üyeleri tarafından iki kademeli olarak seçildi. Bu seçimlerin önemli bir özelliği de kadınların da ilk kez seçme ve seçilme hakkına sahip olmasıydı. Nitekim seçimlerde kadın-erkek ayrımı yapılmaksızın 18 yaşını tamamlamış olan tüm vatandaşların seçme, 25 yaşını tamamlayanların ise seçilme hakkına sahip olması kanunla birlikte gerçekleşti. Seçimden sadece bir ay önce kurulmasına rağmen birçok ilde hızlıca teşkilatlanan SCF, 502 seçim bölgesinin 24’ünde kazanan parti oldu. Halkın bir bölümünün CHF’nin politikalarından hoşnut olmadığını gösteren bu seçimler sonrasında CHF’nin SCF üzerindeki baskısının artarak devam etmesi üzerine, SCF kurucusu Fethi Bey tarafından 3. ayını doldurduktan kısa bir süre sonra feshedildi. Kaynak: wilkipedia
1961 Anayasında yapılan değişiklikle bizim 31 Mart 2024 tarihinde oy vereceğimiz yerel seçim ile ülkemizdeki yerel idarelere bir kez daha yönetim hakkını devredeceğimiz başkanları ve il genel meclisi üyelerini seçeceğiz. 1930 yılında yürürlüğe giren 1580 sayılı Belediye Kanunu, hemen sonra yürürlüğe giren 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve 1933 tarihli 2290 sayılı Belediyeler Yapı ve Yollar Kanunun belediyelerimiz için önemli düzenlemeler getirmiştir. 24.12.2004 tarih ve 5272 sayılı Belediye Kanunu sonra yerine gelen 13.07.2005 yılındaki 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 23.07.2004 yılında 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu yerel yönetimlerin iş ve işleyişini düzenleyen yürülükteki kanunlardır.
Genel seçimler ile devletin idaresini yürütecek hükümeti ve dolayısıyla da bakanlıklar ile bağlı kuruluşları, mülki amirleri belirlemiş oluyorken, yerel seçim ise sadece Belediye Başkanı, il genel meclisi üyeleri, dolayısıyla başkan yardımcılarını ve müdürleri de seçmiş oluyoruz. Ne derseniz deyin ama yaşadığımız temsili demokrasi modelinde iki kademeli idarecilerimiz bir süreliğine seçmiş oluyoruz. Normal şartlarda bir bölgede yaşayan insanların idarecilerini seçmesi oldukça normal ancak siyaset yapmak sanılan ama kendisinden farklı düşüneleri cezalandırmak düzenine dönen bu sistemin, yaşanılan deneyimler ve tıkanan ekonomik çıkmazı açabilecek, kötü idareler ve suistimallerin de önüne geçecek yeni bir yasal düzenlemeye ihtiyaç var. Nasıl ki imar planı yaparken onlarca kurum ve kuruluştan görüş alınıyorsa, yasa yaparken de benzer bir sistem zorunluluğu getirilip görüş verebilecek her akıldan faydalanmamız gerekir. Şimdiye kadar sadece TBMM bünyesinde kurulan komisyonlarla veya Bakanlıkların yaptığı çalışmalarla tepeden inme kanun yapmak ülkenin tamamına ve gelişimine yeterli gelmediği de yaşanılan tecrübelerle sabittir. Bir gün yaptığımız seçimler ile bütün bunları görecek ve daha iyisini yapacak doğru kişileri buluruz diye umut ediyorum.
